Những lo ngại về thuế trong cơn sốt Meme coin: Nhìn từ các trường hợp ICO về rủi ro tuân thủ mã hóa tài sản

Năm 2024, Bitcoin đã chào đón một thời điểm tỏa sáng mới, trong khi thị trường meme coin cũng thể hiện sự phồn thịnh chưa từng có. Dữ liệu cho thấy, khoảng 75% meme coin được ra đời trong năm nay, tính đến đầu tháng 12, giao dịch meme coin đã tăng hơn 950%, tổng giá trị thị trường vượt qua 140 tỷ USD. Cơn sốt này không chỉ mang lại một làn sóng nhiệt mới cho thị trường mã hóa, mà còn thu hút nhiều nhà đầu tư bình thường hơn tham gia vào lĩnh vực tài sản mã hóa.

Sự bùng nổ của meme coin khiến người ta không khỏi nhớ về cơn sốt ICO vào khoảng năm 2017. Khi đó, sự xuất hiện của tiêu chuẩn ERC-20 đã giảm đáng kể rào cản trong việc phát hành token, các dự án tăng gấp trăm, gấp ngàn lần xuất hiện liên tục, hàng chục tỷ đô la đã đổ vào thị trường ICO. Ngày nay, một loạt các nền tảng phát hành như Pump.fun lại đơn giản hóa quy trình phát hành token, gây ra cơn bão meme coin kéo dài đến nay. Mặc dù ICO và meme coin có sự khác biệt về công nghệ và logic, nhưng rủi ro về sự tuân thủ thuế mà các nhà đầu tư và dự án phải đối mặt có thể tương tự.

Trong đợt ICO nóng sốt trước đây, nhiều nhà đầu tư và bên dự án đã gặp rắc rối về thuế. Hiện nay, với việc cơn sốt meme coin tiếp tục, vấn đề tuân thủ thuế một lần nữa trở thành mối quan tâm hàng đầu của các nhà đầu tư tài sản mã hóa và bên phát hành meme coin. Bài viết này sẽ lấy ví dụ từ vụ Oyster và vụ Bitqyck, điểm lại hai vụ trốn thuế liên quan đến ICO, nhằm cung cấp cho các nhà đầu tư mã hóa những suy nghĩ về sự tuân thủ thuế trong cơn sốt meme coin.

1. Hai trường hợp điển hình về trốn thuế ICO

1.1 Oyster vụ án: doanh thu từ việc bán coin không được khai báo, người sáng lập bị tuyên án bốn năm tù giam

Nền tảng Oyster Protocol được Amir Bruno Elmaani (bí danh Bruno Block) thành lập vào tháng 9 năm 2017, nhằm cung cấp dịch vụ lưu trữ dữ liệu phi tập trung. Vào tháng 10 năm 2017, nền tảng này bắt đầu tiến hành ICO và phát hành token có tên là Pearl (PRL). Oyster Protocol tuyên bố việc phát hành PRL nhằm thiết lập một hệ sinh thái đôi bên cùng có lợi, để cả trang web và người dùng đều có thể hưởng lợi từ việc lưu trữ dữ liệu. Người sáng lập cũng đã công khai cam kết rằng sau ICO, lượng cung PRL sẽ không tăng lên, và hợp đồng thông minh sẽ được "khóa".

Thông qua ICO, Oyster Protocol đã huy động khoảng 3 triệu đô la Mỹ trong giai đoạn đầu và đã ra mắt mạng chính. Tuy nhiên, vào tháng 10 năm 2018, người sáng lập đã lợi dụng lỗ hổng hợp đồng thông minh để tự ý đúc ra một lượng lớn PRL mới và bán phá giá trên thị trường, dẫn đến việc giá PRL giảm mạnh, nhưng cá nhân đã thu được lợi nhuận khổng lồ.

Sự kiện này đã thu hút sự chú ý của các cơ quan quản lý. Cuối cùng, cơ quan quản lý đã đệ đơn kiện dân sự về hành vi lừa đảo nhà đầu tư, trong khi cơ quan kiểm sát đã khởi tố hình sự về vấn đề trốn thuế. Cơ quan công tố cho rằng, người sáng lập không chỉ làm tổn hại đến niềm tin của nhà đầu tư mà còn vi phạm nghĩa vụ nộp thuế đối với lợi nhuận hàng triệu đô la từ mã hóa.

Trong khoảng thời gian từ năm 2017 đến 2018, nhà sáng lập chỉ nộp một bản khai thuế vào năm 2017, cho rằng chỉ thu được khoảng 15000 đô la từ hoạt động "thiết kế bằng sáng chế". Năm 2018 không nộp bản khai thuế nào, cũng không báo cáo bất kỳ khoản thu nhập nào cho cơ quan thuế, nhưng đã chi ít nhất 1200 triệu đô la để mua bất động sản, du thuyền và các tài sản khác.

Cuối cùng, người sáng lập Oyster đã thừa nhận sự thật về việc trốn thuế, ký thỏa thuận nhận tội vào tháng 4 năm 2023, bị tuyên án bốn năm tù giam và phải bồi thường cho cơ quan thuế khoảng 5,5 triệu đô la.

1.2 Vụ Bitqyck: Doanh thu chuyển nhượng ICO chưa nộp thuế, hai người sáng lập bị kết án tổng cộng tám năm

Bitqyck là công ty mã hóa được thành lập bởi Bruce Bise và Samuel Mendez. Công ty lần đầu tiên phát hành Bitqy coin, tuyên bố cung cấp cơ hội làm giàu thay thế cho "những người đã bỏ lỡ Bitcoin" và đã thực hiện ICO vào năm 2016. Công ty hứa hẹn với các nhà đầu tư rằng mỗi Bitqy coin đi kèm với 1/10 cổ phần của cổ phiếu phổ thông Bitqyck. Tuy nhiên, cổ phần công ty luôn được nắm giữ bởi các nhà sáng lập và chưa bao giờ được phân bổ cho các nhà đầu tư như đã hứa và lợi nhuận tương ứng.

Sau đó, Bitqyck lại ra mắt đồng BitqyM, cho biết việc mua đồng này cho phép nhà đầu tư tham gia vào "ngành kinh doanh khai thác Bitcoin" bằng cách chi trả cho việc cung cấp điện cho cơ sở khai thác Bitcoin ở bang Washington, nhưng thực tế là những cơ sở như vậy không tồn tại. Thông qua những lời hứa giả mạo, Bise và Mendez đã huy động được 24 triệu đô la từ hơn 13.000 nhà đầu tư, và phần lớn số tiền được sử dụng cho chi tiêu cá nhân.

Cơ quan quản lý đã khởi kiện dân sự đối với hành vi lừa đảo nhà đầu tư của bên Bitqyck. Vào tháng 8 năm 2019, bên Bitqyck đã thừa nhận các sự kiện và đạt được thỏa thuận dân sự, công ty cùng với hai người sáng lập đã đồng ý trả khoảng 10,11 triệu đô la tiền phạt dân sự. Các cơ quan công tố tiếp tục đưa ra cáo buộc trốn thuế đối với bên Bitqyck: Từ năm 2016 đến 2018, Bise và Mendez đã kiếm được ít nhất 9,16 triệu đô la thông qua việc phát hành Bitqy và BitqyM nhưng đã khai báo thu nhập liên quan thấp hơn với cơ quan thuế, gây ra thiệt hại thuế hơn 1,6 triệu đô la; Năm 2018, công ty Bitqyck đã kiếm được ít nhất 3,5 triệu đô la từ các nhà đầu tư nhưng không nộp bất kỳ tờ khai thuế nào.

Cuối cùng, Bise và Mendez lần lượt nhận tội vào tháng 9 và tháng 10 năm 2021, đều bị kết án 50 tháng tù vì tội trốn thuế (tổng cộng khoảng tám năm), và mỗi người chịu trách nhiệm liên đới 1,6 triệu đô la.

2. Giải thích chi tiết các vấn đề thuế liên quan đến hai vụ án

Một trong những vấn đề cốt lõi của hai vụ Oyster và Bitqyck là sự tuân thủ thuế của doanh thu ICO. Trong hình thức huy động vốn mới nổi này, một số đơn vị phát hành đã kiếm được doanh thu khổng lồ thông qua việc lừa đảo nhà đầu tư hoặc các phương thức không chính đáng khác, nhưng lại báo cáo thu nhập thấp hoặc không thực hiện khai báo thuế, gây ra vấn đề về sự tuân thủ thuế.

2.1 Luật pháp Mỹ xác định trốn thuế như thế nào?

Tại Hoa Kỳ, việc trốn thuế được coi là một tội ác nghiêm trọng, chỉ việc cố tình áp dụng các biện pháp bất hợp pháp để giảm số thuế phải nộp, thường thể hiện qua việc che giấu thu nhập, báo cáo chi phí sai, không khai báo hoặc không nộp thuế đúng hạn. Theo Điều 7201 của Bộ luật thuế liên bang, trốn thuế là tội phạm liên bang, một khi bị kết tội, cá nhân có thể đối mặt với án tù tối đa 5 năm và mức phạt tối đa 250.000 đô la, trong khi các tổ chức có thể đối mặt với mức phạt tối đa 500.000 đô la, mức phạt cụ thể phụ thuộc vào số tiền và tính chất của việc trốn thuế.

Để cấu thành tội trốn thuế cần đáp ứng: (1) Nợ một khoản thuế lớn; (2) Thực hiện hành vi trốn thuế tích cực; (3) Có ý thức chủ quan về việc trốn thuế. Cuộc điều tra trốn thuế thường liên quan đến việc truy vết và phân tích các giao dịch tài chính, nguồn thu nhập, và dòng chảy tài sản. Trong lĩnh vực mã hóa, do tính ẩn danh và đặc điểm phi tập trung, hành vi trốn thuế dễ xảy ra hơn.

2.2 Hành vi liên quan đến thuế trong hai vụ án

Tại Hoa Kỳ, các giai đoạn khác nhau của ICO có thể liên quan đến nghĩa vụ nộp thuế, các bên dự án và nhà đầu tư chịu trách nhiệm thuế khác nhau ở các giai đoạn khác nhau. Các bên dự án phải tuân thủ yêu cầu về sự tuân thủ thuế khi huy động vốn trong ICO. Khoản tiền huy động được xem như doanh thu bán hàng hoặc huy động vốn. Ví dụ, nếu được sử dụng để chi trả cho chi phí vận hành công ty, phát triển công nghệ mới hoặc mở rộng kinh doanh, các khoản tiền này nên được xem là doanh thu của công ty và phải nộp thuế theo quy định pháp luật.

Các nhà đầu tư có nghĩa vụ nộp thuế sau khi nhận được mã thông báo thông qua ICO. Đặc biệt, khi các mã thông báo mà nhà đầu tư nhận được qua ICO mang lại phần thưởng hoặc airdrop, những phần thưởng này sẽ được coi là lợi nhuận vốn và phải nộp thuế lợi nhuận vốn. Tại Hoa Kỳ, giá trị của mã thông báo airdrop và phần thưởng thường được tính theo giá thị trường và được khai báo thuế. Sau khi nắm giữ mã thông báo trong một thời gian, lợi nhuận thu được từ việc bán cũng sẽ được coi là lợi nhuận vốn và bị đánh thuế.

Một cách khách quan, bất kể là vụ Oyster hay vụ Bitqyck, hành vi của các bên liên quan không chỉ vi phạm lợi ích của nhà đầu tư, cấu thành hành vi lừa đảo, mà còn vi phạm quy định về thuế của Hoa Kỳ ở mức độ khác nhau. Hai vụ việc trốn thuế có sự khác biệt, dưới đây sẽ phân tích chi tiết.

2.2.1 Hành vi trốn thuế trong vụ Oyster

Trong vụ Oyster, sau khi PRL thực hiện ICO, người sáng lập nền tảng đã lợi dụng lỗ hổng hợp đồng thông minh để tự ý đúc ra một lượng lớn PRL và bán ra, thu về lợi nhuận khổng lồ. Người sáng lập đã nhanh chóng tích lũy tài sản qua việc bán PRL, nhưng không thực hiện nghĩa vụ liên quan đến vấn đề thuế, vi phạm các quy định trong Điều 7201 của Bộ luật Thuế Liên bang.

Hành vi của người sáng lập trong trường hợp này có những điểm đặc biệt, vì trước khi bán Pearl, anh ta còn có hành vi đúc Pearl. Việc phải nộp thuế thu nhập vốn từ việc bán token là điều không cần phải bàn cãi, trong khi đó, vẫn chưa có kết luận rõ ràng về việc cơ quan thuế có nên đánh thuế đối với hành vi đúc token hay không. Có quan điểm cho rằng, việc đúc token và khai thác đều là quá trình tạo ra tài sản số mới thông qua tính toán, do đó, thu nhập từ việc đúc token cũng nên phải nộp thuế.

Việc có cần phải nộp thuế cho số tiền thu được từ việc đúc hay không, sẽ phụ thuộc vào tính thanh khoản của token trên thị trường. Khi thị trường token chưa hình thành tính thanh khoản, giá trị của token được đúc khó có thể xác định, từ đó không thể tính toán rõ ràng số thu nhập; nhưng nếu thị trường đã có tính thanh khoản nhất định, các token này sẽ có giá trị thị trường, và số thu được từ việc đúc nên được coi là thu nhập chịu thuế.

2.2.2 Hành vi trốn thuế của vụ Bitqyck

Khác với vụ Oyster, hành vi trốn thuế trong vụ Bitqyck liên quan đến việc hứa hẹn giả mạo với các nhà đầu tư và chuyển nhượng trái phép vốn huy động. Sau khi huy động thành công vốn thông qua ICO, người sáng lập Bitqyck không thực hiện các cam kết về lợi nhuận đầu tư đã định, mà thay vào đó sử dụng phần lớn tiền cho chi tiêu cá nhân. Hành vi chuyển nhượng vốn này về cơ bản tương đương với việc chuyển đổi vốn của nhà đầu tư thành thu nhập cá nhân, mà không được sử dụng cho phát triển dự án hoặc thực hiện lợi ích của nhà đầu tư. Vấn đề thuế chính trong vụ Bitqyck là việc chuyển nhượng trái phép vốn huy động từ ICO và thu nhập không được báo cáo.

Theo quy định liên quan của Luật thuế nội địa Hoa Kỳ, cả thu nhập hợp pháp và thu nhập bất hợp pháp đều được đưa vào thu nhập chịu thuế. Tòa án tối cao Hoa Kỳ cũng đã xác nhận quy tắc này trong vụ James kiện Hoa Kỳ (1961). Công dân Hoa Kỳ phải báo cáo thu nhập bất hợp pháp khi nộp tờ khai thuế hàng năm, nhưng những người nộp thuế này thường không báo cáo loại thu nhập này vì việc báo cáo thu nhập bất hợp pháp có thể dẫn đến việc các cơ quan liên quan điều tra hành động bất hợp pháp của họ. Trong vụ Bitqyck, những người sáng lập đã không báo cáo thu nhập bất hợp pháp thu được từ việc huy động vốn ICO theo yêu cầu, vi phạm trực tiếp quy định của luật thuế, và cuối cùng phải chịu trách nhiệm hình sự vì điều này.

3. Mẹo và Khuyến nghị về Thuế

Với sự bùng nổ của meme coin, nhiều người trong ngành mã hóa đã thu được lợi nhuận khổng lồ. Tuy nhiên, như các vụ trốn thuế ICO trước đây đã chỉ ra, trong thị trường meme coin, chúng ta không chỉ cần chú ý đến đổi mới công nghệ và cơ hội thị trường, mà còn nên coi trọng sự tuân thủ thuế là một vấn đề quan trọng.

Đầu tiên, hiểu trách nhiệm thuế khi phát hành mã hóa meme, tránh rủi ro pháp lý. Mặc dù phát hành mã hóa meme không trực tiếp thu lợi từ việc huy động vốn như ICO, nhưng khi giá trị token của người phát hành mã hóa meme và các nhà đầu tư sớm tăng lên, họ vẫn phải nộp thuế trên lợi nhuận vốn liên quan khi bán. Mặc dù ai cũng có thể phát hành mã hóa meme trên chuỗi một cách ẩn danh, nhưng điều này không có nghĩa là người phát hành có thể tránh né việc kiểm tra thuế. Cách tốt nhất để tránh rủi ro thuế là tuân thủ luật thuế, thay vì tìm kiếm các phương pháp ẩn danh hiệu quả hơn trên chuỗi.

Thứ hai, chú ý đến quá trình giao dịch meme coin, đảm bảo hồ sơ giao dịch minh bạch. Do thị trường meme coin có tính đầu cơ cao, các dự án mới liên tục xuất hiện, giao dịch meme coin của nhà đầu tư có thể diễn ra rất thường xuyên, kéo theo đó là nhiều hồ sơ giao dịch. Nhà đầu tư tài sản mã hóa cần lưu giữ một loạt hồ sơ giao dịch chi tiết, đặc biệt là sử dụng phần mềm quản lý tài sản mã hóa chuyên nghiệp và khai báo thuế, để đảm bảo rằng tất cả các giao dịch mua bán, chuyển nhượng và lợi nhuận đều có dấu vết và khi khai báo thuế sẽ được phân loại đúng theo luật thuế, nhằm tránh các tranh chấp thuế tiềm ẩn.

Thứ ba, theo dõi sự thay đổi của luật thuế và hợp tác với các chuyên gia thuế. Các quốc gia đang ở giai đoạn khởi đầu trong hệ thống luật thuế đối với tài sản mã hóa, sẽ có những điều chỉnh thường xuyên, và những thay đổi quan trọng có thể ảnh hưởng trực tiếp đến gánh nặng thuế thực tế. Do đó, các nhà đầu tư và phát hành meme coin nên duy trì sự chú ý cao độ đối với sự thay đổi của luật thuế tại quốc gia của họ, và nếu cần, nên tìm kiếm ý kiến của các chuyên gia thuế để hỗ trợ việc đưa ra quyết định thuế tối ưu.

Tóm lại, thị trường meme coin đã đạt tới 140 tỷ USD mang lại hiệu ứng tài sản khổng lồ, nhưng những tài sản này cũng đi kèm với một vòng mới của thách thức pháp lý và rủi ro Sự tuân thủ. Các nhà phát hành và nhà đầu tư cần phải nhận thức đầy đủ về các rủi ro thuế liên quan, duy trì sự thận trọng và nhạy bén trong thị trường phức tạp và thay đổi để giảm thiểu rủi ro và tổn thất không cần thiết.